بازگشت به فهرست
یادداشتهاى
سفر
انبوه يا نفيس
بیآنكه بتوان به دستگاه یا
فردی خاص امتیاز داد، ایرانیان در كاری سرآمد و بلكه بیرقیب شدهاند:
بافتن فرش بسیار بزرگ، گاه چند هزار متر مربع. علاوه بر نفاست جنس و
چشمگیربودن طرح و رنگ، وزن مخصوص فرشی با این ابعاد باید زیاد باشد تا صاف
و محكم به زمین بچسبد، وگرنه چینهایی خطرآفرین میخورد كه پا به آنها گیر
میكند و صافكردنشان تقریباً ناممكن است.
تأمین رنگهای درخشان و نفاست
جنس در فرش ماشینی دشوار نیست اما وزن مخصوص بالا فقط با كار دست و
محكمكوبیدن گرهها و رجها حاصل میشود. دهها بافندۀ ماهر باید همزمان
روی چنین فرشی كار كنند تا در یكی دو سال به نتیجه برسد. نوعی اركستر بصری
ِ بزرگ با كارگرانی كه مهارت را از كودكی آموختهاند، و سركارگرانی كه یقین
دارند نتیجه دقیقاً همانی است كه كارفرما میخواهد و برای آن دستمزد هنگفت
میپردازد.
میتوان با اطمینان گفت دوام
چنین فرشی نه تنها از عمر سفارشدهنده و بافندهها،
بلكه حتی از عمر
ساختمانی كه فرش شگفتانگیز را در آن پهن میكنند بیشتر است و قرنها در
شمار عتیقههای نادر خواهد بود. اما چنین سفارشهایی برای اماكن مجلل و
كاخهایی است كه فرش كف تالار آنها را همزمان با ساختن بنا میبافند، با
جرثقیل در كشتی میگذارند و از كارگاه به مقصد میبرند. نه برای خانۀ
شهروند عادی است و نه قابل نگهداری در انبار فروشگاه.
مسافران عادی حین گشتوگذار در
فروشگاهها دنبال كالاهایی میگردند چشمگیر اما در حد توان مالی محدود
خویش. برخلاف فرشهای مجلل عظیم، چنین كالاهایی در كارخانههای سراسر جهان
تولید میشود. سوغات نفیس هم البته به مسافران عرضه میكنند اما كاردستی ِ
نفیس گرانبهاتر از آن است كه در استطاعت همه باشد.
از این رو، فروشگاههای
بهاصطلاح صنايع دستی ِ محلههای توریستی اصفهان پر از خرتوپرتهای ساخت
كارخانههای شرق آسیاست. سالها پیش، خاتم ساخت اصفهان نمونۀ مشهورتر شیراز
را از میدان به در كرد زیرا ارزانتر تمام میشود. با بستهشدن
خاتمسازیهای قدیمی شیراز، استادكارهای آن شهر شاگرد و وارث نیافتند زیرا
مشوق اقتصادی وجود نداشت. تعجبی ندارد كه روزی در فروشگاههای اصفهان هم
خاتم، یا شبهخاتم، ساخت هند و پاكستان و البته چین عرضه شود.
امتیاز بافتن فرشهای بسیار بزرگ از بخت خوش نصیب ایرانیها شده است و شاید
در آینده رقیبانی در دنیا این كار را ارزانتر انجام دهند. كسانی كه در
ایران چنین سفارشهایی میگیرند لابد تمام سعی خویش را به كار میبرند تا
سرآمد بمانند. اما نه امتیاز سرآمد شدن در این زمینه را میتوان به كسی
داد و نه برای عقبماندن در رقابتی جهانی مشخصاً كسی را سرزنش كرد ـــــ جز
از این بابت كه سفارشگیرندگان درستكار نبودهاند، میل و سلیقۀ مشتری را
رعایت نكردهاند، نخ پلاستیك و رنگ مصنوعی را به جای ابریشم طبیعی جا
زدهاند و از این قبیل ایرادها. |