سرانجام، پیش‌نویس ِ داستان آیندگان

سرانجام، پیش‌نویس داستان آیندگان

دوازده سال پس از آغاز شکل‌دادن به فکر نوعی وقایع‌نگاری، اینک تقدیم به صاحبدلان.

ترکیب تیترهای 163 شمارهٔ روزنامهٔ روزگار گذشته که برای برخی خاطره است و نزد بسیاری تاریخ، همراه با مطالبی که هم یادآوری باشد و هم بازنگری دیروز از نگاه امروز، شکل مناسب خویش می‌طلبد.

این نه خاطرات است و نه تاریخ. نوعی وقایع‌نگاری ِ خاطرهٔ جمعی است که پیشتر تجربه نشده: نگاه به پشت سر صددرصد با استناد به متن، نه تنها با اتکا به حافظه و از روی سلیقه.

نخستین پرسش: بازنگری‌ها در جای صحیح از نظر توالی وقایع بیاید، یعنی بین سرخط‌های دو روز پیاپی مطلبی بگنجانیم در چندین صفحه. یا در انتهای وقایع‌نگاری، عملاً یعنی جلد مستقل دوم یا سوم.

در حالت اول، خوانندگانی ممکن است پرداختن به یک شخص یا موضوع در فاصلهٔ سرخط‌های شنبه و یکشنبه را بپسندند. این امکان هم وجود دارد که کسانی از این ‌شاخه ‌به ‌آن ‌شاخه پریدن تلقی کنند و مخلّ تمرکز بر جریان مورد بحث.

حالت دوم‌ یعنی کتابهایی مستقل که دشوار بتوان خواننده را تشویق کرد آنها را با زیگزاگ بخواند: ده صفحه از این، پنج صفحه از آن. و بدون آگاهی از جزئیات زمینه، درکی کامل از اینکه بازیگران آن نمایش خونین چه می‌گفتند و داستان چه بود به دست نمی‌آید.

در شکل چاپی ناچار باید به یکی از دو روش عمل کرد. اکنون به برکت امکانهای سپهر وب می‌توان ترکیبی از هر دو به دست داد. نشانی اینترنتی مطالب بازنگری و یادآوری و تأمل که طی چندین سال هوا شده‌اند در جای مناسب قرار دارد بی‌اینکه میان‌پرده‌های مؤلف رشتهٔ مطالعهٔ خواننده را بگسلد.

‌

زمانی سرگرم کار روی متنی بودم و متوجه شدم توضیح وقایعی مانند جنگ ویتنام و استعفای ریچارد نیکسون گرچه برای برخی خواننده‌ها لزومی ندارد باید برای خواننده‌هایی که مخاطبان اصلی‌ متن به حساب می‌آیند افزوده شود. اکنون، دو دهه بعد، به گمانم برای تقریباً تمام خوانند‌ه‌ها لازم است. سالمندترهایی هم که زمانی می‌دانستند کجا چه خبر بود امروز چه بسا نیاز به گردگیری خاطرات داشته باشند.

بدین قرار باید به تجربه دید خوانندهٔ جوان‌تر که موقعیت را شخصاً تجربه نکرده است در حاشیهٔ این متن چه مقدار توضیح دیگر لازم می‌بیند.

برای کسانی که بخواهند کندوکاو کنند آرشیو دیجیتال کتابخانهٔ دانشگاه منچستر گنجینه‌ای است باارزش که باید بانیان آن را صمیمانه ستود. در آن‌جا می‌توانید شماره‌های روزنامه را صفحه‌ به ‌صفحه ببینید و سطر به ‌سطر بخوانید جز شمارهٔ 15 آبان 57 که سربازان حکومت نظامی نسخه‌های چاپ‌شده را سحرگاه در کامیون ریختند و بردند و یگانه نسخهٔ نجات‌یافته‌اش در یورش 16 مرداد 58 از بین رفت. توانسته‌ام فقط تصویر صفحهٔ اول آن را بگنجانم.

به سبب تفاوتها در انواع ک و گ و ی عربی و فارسی، این پی‌دی‌اف‌ در بسیاری مرورگرها قابلیت جستجو ندارد. زیر عنوان مطالب الحاقی و مکمـّل، نشانی لاتین آنها همانند لینک عمل می‌کند. چنانچه نکرد خبر بدهید.

تا زمانی که کتاب چاپ شود، عجالتاً بلگ سبزی است تحفهٔ دلویش.

20 بهمن 96